Ежелден ел билеген игі жақсылар мен ғұлама-ғалымдардың құтты ордасы болған қастерлі қарашаңырақ – Түркістан түркі әлемін түгендейтін іргелі орталыққа айналып келеді. Осы орайда, елге белгілі азаматтар мен қоғам белсенділерінің ой-толғамдарын назарларыңызға ұсынғанды жөн көріп отырмыз.
Орайы келген сұхбаттың кейіпкері – белгілі алаштанушы ғалым, филология ғылымдарының кандидаты, профессор, Қазақстан журналистер академиясының, Ұлттық педагогика академиясының және Еуразия теле-радио академиясының толық мүшесі, Қазақстанның мәдениет қайраткері Сақ Қайрат Өмірбайұлы.
– Қазақ ұлтына ғана тән, өзге ұлттарда қайталанбас жәдігерлерімізді, өшпес өнерімізді, ұлттық дүние-таным мен салт-дәстүрлерімізді дәріптей алдық па? Елдегі этнотуризм жайлы көзқарасыңыз қалай?
– Күрделі сұрақ. Бірауыз сөзбен жауап беру қиын. Көсіле шабуға уақыт тар. Дегенмен бір кітап жазуға жетелейтін сұрағыңызға сығымдап жауап беруге тырысайын.Қазақ елі тәуелсіздігін жариялағаннан кейін біз қандай ел болуымыз керек деген сұрақ туындағанын менің қатарластарым мен алдыңғы буын аға-әпкелеріміз ұмыта қоймаған болар. Республикалық басылымда Шерағаның, қазақтың Шерхан Мұртазасының біз енді исламды бағдаршам етіп ұстайтын елге айналуымыз керек дегендей ой-толғамы жарияланғаны есімізде. Оған алты алашы Өз-ағам деп құрмет тұтқан, келмеске кеткен кеңес заманының өзінде ұлттық құндылықтарымызды қызғұштай қорыған, әңгіме төркіні болып отырған Түркістандағы Ахмет Ясауи мовзелейінің қаз қалпында сақталып қалуына бар күш-қайратын жұмсаған, құны өлшеусіз ұлттық жәдігерлерімізге көздің қарашығындай күтіммен қарауымыз керек екенін санамызға сіңіріп кеткен, көрнекті мемлекет һәм қоғам қайраткері Өзбекәлі Жәнібеков түзету жасағанын ұмыта қойған жоқпыз. Өзағаның айтуынша, тек дінге маңыз беріп, ислам елдерінің жолын қусақ, арабстаннан айырмашылығымыз болмай қалады. Дінмен қоса қазақ ұлтына ғана тән, өзге ұлттарда қайталанбас жәдігерлерімізді, өшпес өнер туындыларымызды, ұлттық дүние-таным мен салт-дәстүрлерімізді көздің қарашығындай сақтап, қайта жаңғырта алсақ қана жасампаз елге айналатынымызды көңілге түюіміз керек-тін. Өкінішке қарай, Өзағаның осы идеясы сол кезден жүзеге аса бастағанда ұлтымыз көп ұтыста болар еді. Бірақ олай болмады. Көп ұтылыс таптық. Дегенмен, «ештен кеш жақсы» демей ме қазақ мақалы. Елбасымыздың «Рухани жаңғыру – болашаққа бағдар» атты тарихи бағдарламалық мақаласы шыққаннан бері көшіміздің бағыты түзеліп келеді. Ұлттық құндылықтарымызды бағалауға бет бұра бастадық. Мағжан ақын ер түріктің бесігі деп жырлаған Түркістанды түлету идеясы да соның жемісі.Хакім Абай істің басталуына қарап бағасын бер деген ой айтады емес пе бір қара сөзінде. Шүкір деуіміз керек, ұлттық жәдігер, құндылықтарымызды танып білу, қалпына келтіріп, дәріптеу бағытында біраз шаруа қолға алынып жатқаны көңілімізге қуаныш ұялатады. Дей тұрсақ та, біз бұл бағыттағы істің әлі бастамасын ғана жасағанымызды, алдымызда қыруар шаруа күтіп тұрғанын, әсіресе, отарлықтың қамытын киген үш жүз жылғы жуық озбырлықтың салдарынан айырылып қалған ұлттық салт-сана, ата дәстүрімізді жаңғырту бағытында көп іс тындыруымыз керек екенін ішіміз сезеді. Құлдық сана қазақтың мінез-құлқын өзгертіп жібергенін түсініп келеміз. Ата дәстүр, салт-санамызды тірілтпей, одан айығуымыз, арылуымыз екі талай. Қазақ зиялысы осы жерде күш біріктіруіміз, бір жұдырық болып жұмыла әрекет етуіміз керек деп ойлаймын.Мен Өзағамды жайдан-жай еске алып отырған жоқпын. Алаш қайраткерлерінен кейін ұлттық құндылықтарымыздың құдіретін танып біліп, ұрпаққа аманаттау жолында аянбай тер төккен асылымызды құрметтеу жағы кемшін көрінеді де тұрады маған. Менің бағым – Өзағамның екі кітабына редакторлық етіп, батасын алу мәртебесіне ие болуым. «Білім» баспасында қосымша табыс тауып, редактор қызметін атқарған кезімде қазақ үйінің тарихын үңгір, жер кепеден бастап керемет зерттеп-зерделеген тарихи құны өлшеусіз еңбегі мен «Жолыайрықта» атты құнды кітабының өңдеушісі болғанда тонның ішкі бауындай біте қайнасып, жұмыс орнында да, үйінде де талай жолығып, сыр-сұхбат құрғанда көп нәрсеге қанып, ой-өрісім өскенін жасыра алман. Ол өз алдына жеке әңгіменің арқауы. Сонда ұққаным ата дәстүр, салт-санамыз әлемнің бірде-бір ұлтынан кем емес, қайта озық екенін танымай, қор болып жүргеніміз, одан арылу үшін тамырына балта шабылған ұлттық құндылықтарымызды ұлықтау қажеттігін санамызға сіңіру керектігін терең түсінгенмін, түйсінгенмін.Елімізде этнотуризмнің болашағы зор. Ұлы даламыздың қай тұсына барсақ та, тұнып тұрған тылсым дүние мені айт деп сұранып тұрған жоқ па? Әр тауы, әр жазығы, әр қыры мен әр сайы, тасы мен топырағы тіл бітсе, сайрағалы тұр емес пе? Сөйлете алмай жүрген өзіміз деп білемін. Бір Мұқтар Әуезовтің өзі Абай жерін, ұлы ақынның жүріп өткен жолын дала музейіне айналдырып жібергенін атақты «Абай жолы» романын оқығын жан жақсы біледі. Ұлы суреткердей жаза білсек, қазақтың бар жері туристер ағылатын дала музейіне айналар еді. Онсыз да адамзаттың алғаш аяғы тиген жер деп Қазғұртқа алыстан ат арытып, шетелден арнайы келіп, тәу еткен туристерді көріп, таң қалып жүрміз. «Қазғұртта кеме қалған, ол әулие болмаса, неге қонған?» дегенді шетел тілінде сөйлетсек, туристер ағылатын орын болмас па еді? Отырар мен Түркістан, Ұлытау мен Манғыстау, Алтай мен Атырау – қазақтың бар даласы тұнып тұрған экотуризм эпицентрі деп білемін. Ұқсата алмай жүрген өзіміз, кімге кінә тағамыз?
– Түркістанның түркі халықтары үшін маңызын қалай пайымдайсыз? Түркістан дегенде есіңізге ең алғаш не оралады?
– Түркістан – күллі түркі дүниесінің алтын бесігі. Қиырдағы Түркия еліне жолымыз түскен сайын жергілікті халықтың бізге деген құрметін көріп, көңіліміз өсетінін қалай жасырайын. Бізден барғандарды құдды бір төркіндері қыдырып келгендей құшақ жая қарсы алып, асты-үстіне түсіп күтетінінің мәнісі – саналарындағы ұлттық кодтың тұнықтығы. Олардың тарихи жады шайылмаған. Арғы ата-бабаларының қазіргі ұлы қазақ даласынан қоныс аударғанын ұмытпаған, жақсы біледі. Сол үшін бізді құрмет тұтады. Түркия Республикасының негізін қалаған Кемал Ататүріктен бастап, Тұрғыт Өзал мен бүгінгі жұмқыр басшысы Ердоғанға дейін солай. Стамбұлдың қарапайым тұрғынымен сөйлесе қалсаңыз, соны сезесіз. Ғылыми іссапармен Қазан қаласына жол түскенде де, татар зиялыларымен сөйлескен кезімізде соны байқадық. Демек, түркі халықтарының байырғы ата қоныстары қазіргі қазақ даласы екенін олар жақсы біледі деген сөз. Генетика ғылымының кереметі де соны дәлелдеп беріп жатқан жоқ па? Тіпті сонау жердің арғы бетіне қоныс аударған үнділердің гені де Алтайдан шыққанын айғақтауда. Бұдан қандай қорытынды шығаруға болады. Түркі дүниесінің бірлігі идеясы жолында шаһид болған алаш арысы Мұстафа Шоқайдың ісі жалғасын табуда деген сөз. Сөз орайы келгенде айтпасқа болмайда, түркі халықтарының бірлігін көздеген Мұстафа Шоқай мен Тұрар Рысқұловтың Түркістан қаласында алып ескерткіштері өз есімдерімен аталатын көшелерінің бойында тұрса, қандай жарасымды болар еді. Елбасының Түркістанды түлету идеясының астарында түркі халықтарының бірлігін нығайту мақсаты ұялағанын айтпаса да түсінуге болады. Қазір әлемді интеграция аталатын күш билеп-төстеуде. Еуропа одағы, Еуразия экономикалық одағы т.б. бірлестіктер сол мақсатта құрылғанын көріп біліп отырмыз. Түркі мемлекеттерінің интеграциясы да – уақыт талабы. Бұл идеяның да болашағы зор екеніне ешқандай күмәніміз болмауға тиіс. Оның алғашқы қадамдары жасалып, қазығы қағылуда. Ахмет Яссауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университетінің екі ел достығының дәнекері ретінде ашылып, қос мемлекеттің қаражаты есебінен нәр алып, қанатын кеңге жайып келе жатуы – соның бір дәлелі. Мұндай бірлескен іс-шаралар жыл өткен сайын жүйелі жүзеге аса беретініне ешқандай күмәніміз жоқ. Оның солай болуында заңдылық та бар. Түркістан – бүткіл түркі дүниесінің кіндігі. Түркі әлемінің басын біріктіретін қасиетті жер. Әлемде бүгінгі таңда 250 миллионнан аса түркі қандас тірлік кешуде десек, соның әрқайсысының өмірінде тым болмағанда бір мәрте тәу етіп келуге тиісті атамекені Түркістан екенін елестетсек, көне қаланың болашағы жарқын екеніне көз жеткізу қиын емес. Түркі халықтарының бірігу идеясының хақ ордасы – Түркістан. Түркі дүниесінің бет түзер,
– Түркістан – күллі түркі дүниесінің алтын бесігі. Қиырдағы Түркия еліне жолымыз түскен сайын жергілікті халықтың бізге деген құрметін көріп, көңіліміз өсетінін қалай жасырайын. Бізден барғандарды құдды бір төркіндері қыдырып келгендей құшақ жая қарсы алып, асты-үстіне түсіп күтетінінің мәнісі – саналарындағы ұлттық кодтың тұнықтығы. Олардың тарихи жады шайылмаған. Арғы ата-бабаларының қазіргі ұлы қазақ даласынан қоныс аударғанын ұмытпаған, жақсы біледі. Сол үшін бізді құрмет тұтады. Түркия Республикасының негізін қалаған Кемал Ататүріктен бастап, Тұрғыт Өзал мен бүгінгі жұмқыр басшысы Ердоғанға дейін солай. Стамбұлдың қарапайым тұрғынымен сөйлесе қалсаңыз, соны сезесіз. Ғылыми іссапармен Қазан қаласына жол түскенде де, татар зиялыларымен сөйлескен кезімізде соны байқадық. Демек, түркі халықтарының байырғы ата қоныстары қазіргі қазақ даласы екенін олар жақсы біледі деген сөз. Генетика ғылымының кереметі де соны дәлелдеп беріп жатқан жоқ па? Тіпті сонау жердің арғы бетіне қоныс аударған үнділердің гені де Алтайдан шыққанын айғақтауда. Бұдан қандай қорытынды шығаруға болады. Түркі дүниесінің бірлігі идеясы жолында шаһид болған алаш арысы Мұстафа Шоқайдың ісі жалғасын табуда деген сөз. Сөз орайы келгенде айтпасқа болмайда, түркі халықтарының бірлігін көздеген Мұстафа Шоқай мен Тұрар Рысқұловтың Түркістан қаласында алып ескерткіштері өз есімдерімен аталатын көшелерінің бойында тұрса, қандай жарасымды болар еді. Елбасының Түркістанды түлету идеясының астарында түркі халықтарының бірлігін нығайту мақсаты ұялағанын айтпаса да түсінуге болады. Қазір әлемді интеграция аталатын күш билеп-төстеуде. Еуропа одағы, Еуразия экономикалық одағы т.б. бірлестіктер сол мақсатта құрылғанын көріп біліп отырмыз. Түркі мемлекеттерінің интеграциясы да – уақыт талабы. Бұл идеяның да болашағы зор екеніне ешқандай күмәніміз болмауға тиіс. Оның алғашқы қадамдары жасалып, қазығы қағылуда. Ахмет Яссауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университетінің екі ел достығының дәнекері ретінде ашылып, қос мемлекеттің қаражаты есебінен нәр алып, қанатын кеңге жайып келе жатуы – соның бір дәлелі. Мұндай бірлескен іс-шаралар жыл өткен сайын жүйелі жүзеге аса беретініне ешқандай күмәніміз жоқ. Оның солай болуында заңдылық та бар. Түркістан – бүткіл түркі дүниесінің кіндігі. Түркі әлемінің басын біріктіретін қасиетті жер. Әлемде бүгінгі таңда 250 миллионнан аса түркі қандас тірлік кешуде десек, соның әрқайсысының өмірінде тым болмағанда бір мәрте тәу етіп келуге тиісті атамекені Түркістан екенін елестетсек, көне қаланың болашағы жарқын екеніне көз жеткізу қиын емес. Түркі халықтарының бірігу идеясының хақ ордасы – Түркістан. Түркі дүниесінің бет түзер,
басын қосар ежелгі шаһарды қайта түлету туралы Қазақстанның тұңғыш президенті – Елбасының идеясы сонымен де өміршең.Сонымен бірге Түркістан қазақ халқының рухани астанасы екенін де басты назарда ұстауымыз керек. Ел билеген хандарымыз бен жер қорғаған батырларымыздың – баһадүр бабаларымыздың сүйегі жерленген киелі мекен. Қасиетті жерге тәу еткен қазақтың рухы аспандайтынының мәнісі сонда. Ендеше өзін сыйлайтын әрбір қазақ ұрпағын ертіп барып, тәрбие бесігінде тербетсе, ұтары көп болатынын ұғынар уақыт жетті. Сол арқылы қазақ халқының да бірлігі, біртектілігі арта түсері даусыз. Тайқазанды көріп, бір қазаннан ас ішкен халық екенімізді терең түсінер еді. Сөйтіп әр қазақ жалғызы екенін санаға түйер ме еді?
– Шетелдік туристерге Түркістанның тартымдылығын көрсету үшін қандай шараларды қолға алуымыз керек деп санайсыз?
– Шетелдік туристерге Түркістанның тартымдылығын көрсету үшін қандай шараларды қолға алуымыз керек деп санайсыз?
– Бұл сұраққа жоғарыда ішінара жауап бердім ғой деп ойлаймын. Ең әуелі, Түркістанның түркі дүниесінің бесігі екенін түбі бір түркі халықтарының тілінде жатық етіп жазып, әдемі безендірілген кітап, кітапша етіп шығарып, кең тарату ісі қолға алынуы керектігі бірінші ойымызға келді. Әсіресе, қазір цифрландыру заманы екенін есімізде ұстап, электронды кітаптарға мән беріп, сол арқылы да Түркістанды әлемге танытуға болатынын жадымызда ұстасап, жүзеге асырсақ игі болар еді. Сонымен бірге «Түркістан» атауымен телеарна, радиоарна, web порталдар мен сайттар ашып, шет тілінде үгіт-насихат жұмысын жандандырып, жүйелі жүзеге асырсақ, туристердің қатарын жүз еселеп арттырар едік. Түркістан туралы кино шығарып, қайта түлеген Түркістанда кино фестиваль ұйымдастыру да аса маңызды. Медиа форумды да осы шаһарда ұйымдастыру сұранып тұрған жоқ па? Қысқасы, Түркістанды әлемге таныту, түркі халықтарының табынатын киелі мекеніне айналдыру бағытында үгіт-насихат жұмысын күн құрғатпай қолға алу бірінші кезекте жүзеге асырылуға тиіс шаралар деп ойлаймын. Оны айтасыз, қазір Түркістанның қаншалықты түлеп, жасампаз қалаға айналғанынан қазақстандықтардың өзі бейхабар екенін немен түсіндіруге болады? Байқаған боларсыз, бұл бағыттағы іс-шаралардың әлі мардымсыз, көңіл көншітпей тұрғанын. Үмітсіз – тек шайтан ғана. Таяу арада осы олқылықтардың орнын толтыру бағытында тегеурінді шаралар қолға алынады деп үміт етеміз. Сенімімізге селкеу түспесін деңіз. Ең бастысы, Түркістанның түлеуі қазақ халқының рухының тірілуі, түркі халықтары бастарының бірігуінің бастауы деп қабылдап, осы идеяның жүзеге асуына бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығара жабыла кіріссек, ұрпақ алдында жүзіміз жарқын боларына еш шүбәміз жоқ.
Амандық Көмекұлы, ҚР мәдениет қайраткері, Ұлттық өнер университетінің профессоры: «Түркістанның облыс атанып, орталығы Түркістан қаласы болуы тарихқа құрмет, бүтін бір ұлтымызға деген мәртебе» Өнер – үздіксіз дамуды, шексіз қиял мен жаңашыл ойларды талап етеді. Ақын кез-келген дүниені жырға қосарда шабыттанар дүние іздесе, күйші-жыраулар толғаныс тудырар мәселені қарайлайды. Зергердің өзі жаңа білезік жасарда оның өзгеден ерек болуы үшін шығармашылық еркіндікті қажет етеді. Ендеше, өнер ғана емес, ғылым дамуында Ұлы ғұламалар менен ойшылдардың, данышпандар менен шешен-көсемдердің туып өскен құтты мекені Түркістан қазақ өнері үшін аса маңызды өңір болып табылады. Кешегі Дайрабай, Сатыбалды, Әлшекей, Сүгір, Жаппас, Төлеген сынды күйшілер думандатып өткен, қаншама жыраулар жырлап өткен қасиетті жер бүгінде өз болмасын жоғалтпады. Сондықтан да өнердің толассыз қайта түлеп, қуаттанар аймағы атағы Түркістанға әбден лайықты деп білемін.
Түркістанның облыс атанып, орталығы Түркістан қаласы болуы тарихқа құрмет, бүтін бір ұлтымызға деген мәртебе. Рухани астана қойнауы мол мұраға қанық, әр қиыршық тасы жырланбаған жыр-дастан. Түркі жұртының ордасы – қазақ халқының маңдайына біткен берекесі іспетті. Оның өзіндік бейнесі менен рухы ұлтымызға өзгеше рең сыйлайды. Бүгінде жаңаша болмыста қайта түлеп, жаңғырып жатқан Түркістан жаңа мәдени феномен боларына сенімдімін. «Мәдинеде Мұхаммед, Түркістанда Қожа Ахмет, Маңғыстауда пір Бекет» дегендей, Үкімет пен билікте облыстың өз болмысын жоғалтпауы үшін құрылыс нысандарында Шығыс сәулет өнерін негізге
алып, басты ғимарат ретінде Қожа Ахмет Яссауи кесенесін белгілеуі – қазақ жұртына көрсеткен сый-құрметі деп ойлаймын. Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың «Рухани жаңғыру» бағдарламасындағы «саналы азаматтарымыз» осындай құнды жәдігерлеріміз бен тарихи қалаларымызды көріп, оның өткенін өз бойларына сіңіріп өсерлеріне кәміл сенемін. Түркі жұртының тал бесігі – қазақ халқының құтты ордасына айнала бергей.
Асқарбек Құсайынов, ғалым, педагогика ғылымдарының докторы: «Болашақта Түркістан – еліміздің рухани діңгегі ретінде қайта түлеп, озық облыстардың алдында боларына сенімім мол»
Ғылым – нақтылықты ұнатса, ғалымдар дабыраға салмай, байыппен, нақты дәйекпен сөйлейді. Олардың зерттеу нысандары, талқыға салар объектілері болуы шарт. Сонда ғылым дамып, ғалымдар тың жаңалықтар ашады. Біздің, қазақ ғылымының даму шарқы түрлі феномендік төңкерістерден тұрады. Әр дәуірдің өз артықшылығы мен ғылымға әкелген сүбелі үлесі бар. Олардың арасында қашанда шоқтығы биік тұратын, түркі елі үшін аса маңызға ие Түркістан өңірі тұнып тұрған қазына.
Асқарбек Құсайынов, ғалым, педагогика ғылымдарының докторы: «Болашақта Түркістан – еліміздің рухани діңгегі ретінде қайта түлеп, озық облыстардың алдында боларына сенімім мол»
Ғылым – нақтылықты ұнатса, ғалымдар дабыраға салмай, байыппен, нақты дәйекпен сөйлейді. Олардың зерттеу нысандары, талқыға салар объектілері болуы шарт. Сонда ғылым дамып, ғалымдар тың жаңалықтар ашады. Біздің, қазақ ғылымының даму шарқы түрлі феномендік төңкерістерден тұрады. Әр дәуірдің өз артықшылығы мен ғылымға әкелген сүбелі үлесі бар. Олардың арасында қашанда шоқтығы биік тұратын, түркі елі үшін аса маңызға ие Түркістан өңірі тұнып тұрған қазына.
Әлемнің екінші ұстазы атанған Әбу Насыр Әл-Фарабидің өзі айтып таусылмайтын ұлы жәдігеріміз, мол мұрамыз болып табылады. Грек ойшылы Аристотельдің «Категориялар», «Метафизика», «Герменевтика», «Риторика», «Поэтика», бірінші және екінші «Аналитика», «Топикасы» және т.б көптеген еңбектеріне түсініктемелер жазып, өз трактаттары арқылы дүние жүзі мойындаған ғалым осы құтты мекен Түркістан өңірінде дүниеге келген. Одан өзге көне Отырарда дүниеге келіп, ғылымның дамуына өлшеусіз үлес қосқан 30 дан аса ғалымдар болған. Бұл дегеніміз, осы күнгі Түркістан өңірінде үлкен ғылым ошағы болып, мыңдаған шәкірт тәрбиелейтін мектептердің қызмет еткендігін айқын дәлелі. Сондықтан да, Түркістан өңірі тек рухани астанамыз емес, ғылым ордасы болды деп айтуға да негіз бар.
Елбасымыз 2018 жылы Оңтүстік өңірдің орталығын Түркістан қаласына көшіріп, оны Түркістан облысы деп қайта атады. Бұл ең алдымен бабалар рухына деген құрмет, тарихқа тағзым, санаға сілкініс деп білемін. Салынатын ғимараттардың барлығы шығыстық үлгіде салынып, тарихи болмысын сақтауы – көне Түркістанға, көне Отырар даласына жасалған зор құрмет. Тарихтан алшақтамай, оны бүгінгі өмір тынысымен сабақтастырып, қайта түлету үлкен жігер мен бастамашылдықтың нәтижесі деп есептеймін. Болашақта Түркістан – еліміздің рухани діңгегі ретінде қайта түлеп, озық облыстардың алдында боларына сенімім мол.
Несіпбек Дәутайұлы, Қазақстан жазушылар одағы Жамбыл облыстық филиалының директоры «Бұл Қазақстанның ғана емес, Түркі әлемінің алдындағы да үлкен жауапкершілік» Әмәнда, азаттық алған елдің арыны бөлек келеді. Қазіргі күні әлеуметтік жағдайымызбен қатар, экономикалық жағдайымыз да едәуір жақсарып келеді. Тәу етер тәуелсіздіктің арқасында талайды тамсандырған тағдырлы шешімдер қабылданды. Мұның бірі де бірегейі – Оңтүстік Қазақстан облысының орталығы болып Түркістан қаласының таңдап алынуы дер едім. Киелі өлкенің бөлек облыс атануы – болашаққа деген үлкен үміт пен бүгінге деген нық сенімнің айғағы.
Сарапшының пікірінше, енді әулиелі мекеннің тек Қазақстанның ғана емес, күллі Түркі әлемінің алдындағы жауапкершілігі артады.
Сарапшының пікірінше, енді әулиелі мекеннің тек Қазақстанның ғана емес, күллі Түркі әлемінің алдындағы жауапкершілігі артады.
– Иә, дер кезінде қабылданған шешім. Алайда, мұның артында үлкен жауапкершілік жатқанын естен шығармауымыз керек. Жалпы Түркістанның болашағына деген сенімім мол. Бұл көне тарих пен жаңа заманның шағылысқан тұсы ғой. Тарихтан болашаққа қарай бағдар беріп тұрған алтын көпір іспетті. Тоқсан ауыз сөздің тобықтай түйіні осында жатыр десем артық айтпағандық болар. Түркі жұрты түгел осы Түркістанға қызығушылық танытуда. Өйткені, бұл қасиетті топырақ – түркінің кіндік даласы. Сондықтан Жаратқанның қазаққа берген бірегей олжасы деп айтуға толыққанды негіз бар деп ойлаймын. Ендігі кезек біз осы құндылықтарымызды одан әрмен дамытып, одан әрмен әспеттеуіміз шарт.
Оның айтуынша, шаһардың жаңғыруын уақытылы қамтамасыз етіп, түркі әлемінің мәдени-рухани астанасы ретінде өркендету және оны қарқынды дамыту, азаматтардың әлеуметтік жағдайын жақсарту бойынша бірқатар жүйелі жұмыстар жалғасын тауып келеді.
Оның айтуынша, шаһардың жаңғыруын уақытылы қамтамасыз етіп, түркі әлемінің мәдени-рухани астанасы ретінде өркендету және оны қарқынды дамыту, азаматтардың әлеуметтік жағдайын жақсарту бойынша бірқатар жүйелі жұмыстар жалғасын тауып келеді.
– Жауапкершілік жүктелген сәттен бастап, ілкімді істердің бірсыпырасы жасалынып жатыр. Өңірдегі өміршең өзгерістер – құрылыс, ауыл шаруашылығы мен өндіріс орындарында, сондай-ақ, туризм саласын да көрініс беруде. Түркістан өңірі экотуризм, археологиялық туризм сынды бағыттарды да дамытуға өте қолайлы өңір. «Әсіресе Түркістан қаласының туристік әлеуетін, оның ішінде тарихи-мәдени және зиярат ету бағыты жоғары екенін баршамыз білеміз. Қазірдің өзінде қасиетті өлкеге жылына 1,5 млн турист келеді, 2025 жылға қарай олардың санын 5 млн-ға жеткізуді жоспарланып отыр. Жалпы, ұлт руханиятының темірқазығы саналатын Түркістанның келешегінен күтер үміт көп. Ардалы Алаштың баға жетпес құндылықтарының шоғыры тұрақ тапқан киелі мекен – гүлдене берсін деген тілек біздегі!
Зарема Шаукенова, Әлеуметтану ғылымдарының докторы, профессор: «Ой иелігінен өткен оңтайлы шешім»
Түркістан облысының құрылуының дұрыс болғанын уақыттың өзі дәлелдеп келеді. Мұндай пікірді Әлеуметтану ғылымдарының докторы, профессор Зарема Шаукенова білдірді.
Түркістан облысының құрылуының дұрыс болғанын уақыттың өзі дәлелдеп келеді. Мұндай пікірді Әлеуметтану ғылымдарының докторы, профессор Зарема Шаукенова білдірді.
«Осыдан екі жыл бұрын еліміздің кейбір өңірлерінде аумақтық бөліністер орын алды. Еліміздегі Оңтүстік Қазақстан облысының халық саны көп, тығыз орналасқан еді. Сондықтан болар жаңа аудандар құрылды. Оңтүстік Қазақстан облысындағы Жетісай және Келес Мақтаарал және Сарыағаш аудандарынан бөлініп шықты. Одан кейін Тұңғыш Президентіміз – Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың Жарлығымен облыс орталығы Шымкент қаласынан Түркістан қаласына көшірілді. Түркістан облысының құрылуы Елбасының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласына сай жүргізілді десем қателеспейтін шығармын. Түркістан – Оңтүстік Қазақстанның ежелгі орталығы, ортағасырларда қала Қазақ Хандығының астанасы болған тарихи-мәдени қала. Ұлы Жібек Жолы өтіп жатқан жерде, алып қазақ даласының қиыр шетінде хандарымыздың таққа отыру салтанаты өткізілген. Сондықтан ата-бабалардың мұралары арқылы жеткен руханияттың Қазақстан Республикасы үшін маңызды екендігінің белгісі. Әрине, символдық аспектілерден бөлек, облыс орталығын Түркістанға ауыстыру Оңтүстік өңір аумағына өндірістік және экономикалық күштерді дамытуға мол мүмкіндік береді. Бұл дегеніміз – өңірге тың импульс беріледі деген сөз», дейді — Зарема Шаукенова .
Институт директоры алдағы уақытта оңтүстік аймақтағы шағын қалаларды дамытуды қолға алу керек деп отыр.
Институт директоры алдағы уақытта оңтүстік аймақтағы шағын қалаларды дамытуды қолға алу керек деп отыр.
«Үшінші мегаполис атанып отырған Шымкент қаласы өзін-өзі қамтамасыз ететін дәрежеге жетті, іс жүзінде республикалық мәртебеге лайық болды.Заңды түрде бекітілді. Бір жылға жуық уақыт өтті. Бұл дұрыс шешім болғанын уақыттың өзі дәлелдеп келеді. Ендігі кезекте бұрынғы Оңтүстік Қазақстан облысындағы Ащысай, Кентау сынды кіші қалаларды да дамытуды қолға алу керек. Оның бәрі Түркістан облысының әріқарай гүлденуіне, облыс тұрғындарының әлеуметтік жағдайының жақсаруына әсер етеді. Түркістан облысы – халқы саны жөнінен еліміздегі ірі облыстың бірі. Қайбір жылдардағы көрсеткішке сүйенсек, халық саны екі миллионан асып кеткен. Бір шаршы шақырымға 16-17 адамнан келеді екен. Өте тығыз орналасқан облыс. Ал жер аумағы 6 млн 608 мың гектарды құрайды. Құрылғанына екі жыл болған облыстың шекарасы Жамбыл, Қызылорда, Қарағанды өңірімен және Өзбекстанмен шектеседі. 11 аудан, 3 қала және 841 елді мекеннен құралған. Ал Шымкент қаласының аумағы 116 280 гектар. Еске салатын жайт, Тұңғыш Президент – Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев Түркістанды облыс орталығы ету туралы бұйрыққа 2018 жылдың 19 маусымында жариялы түрде қол қойды. Ал Шымкенттің мәртебесі республикалық маңызы бар шаһарға ауысты», – дейді ол.
Қорыта айтқанда, Түркістан қаласы облыс орталығы ретінде дамудың жаңа сатысына қадам басты. Көне шаһардың жаңа дәуірі басталды десек те болады. Оған – 2 жыл ішінде ажары ашылып, маңдайы жарқырай түскен шаһардағы өміршең өзгерістер дәлел. Көз көріп, құлаққа сіңісті болған «туризм» саласынан бөлек, ауыл шаруашылығы саласында да ілкімді істер атқарылып келеді. Өнім игеру бойынша алдыңғы қатарда келе жатқан Түркістан облысы – «Агроөнеркәсіптік кешенді дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған бағдарламасын» жүзеге асыруда да облыстар арасында үздік қатарынан көрініп жүр. Бүгінгі уақытта өңірде ет, май, ұн өнімдері ірі көлемде өндіріледі.
Әзірлеген,
Тимур АТАБАЕВ
