Атакәсіптен кәсіптен көл-көсір табыс табуда

Нағашыбай туған 1956 жылы Сабыр­дың отбасы туған жерге оралып, Соколов ауда­нының «Налобино» кеңшарының «Гай­дуково» деген орыс ауылында отырады. Алайда бұл жер көпбалалы отбасына құтты қоныс болмайды, өйткені Хрущевтің жекеменшіктің мал басын қысқарту деген солақай жарлығы шығады. «Сиыр ұстасаң, жылқы ұстамайсың, жыл­қы­ ұстасаң, сиыр ұстамайсың» деген талап­­­қа қымыз татпаса отыра алмайтын, үне­мі сиыр сүтін ішуді қажет ететін шү­пір­­­­­­леген сәбилері бар қазақ отбасы қалай көн­сін, оның үстіне мал ұстамаған соң, тіп­ті мардымсыз болып қалған кең­шар­­дан алатын тиын-тебенімен үлкен жан­­ұя­ны қалай асырасын, Сабырдың отба­сы­­ қай­та­дан Ішке (Тайганың арасы) аууға мәж­­бүр болады.

Бір қызығы, Қазақстандағыдай емес, Ресейдің ішінде өкіметтің қыдыңдаған солақай талабы орындалмайды. Бірін-бірі көрсету де кемшін, сондықтан Сабыр аға­мыз­ алдымен інісі Сермағанбет қоныс­тан­­ған Қорғанның Петухов ауда­нын­­дағы орта­­­лығы «Ақтабан» деп қазақша аталатын «Заря коммунизма» ұжым­шарының «Ново-Михайловка» деген бөлімшесіне кө­­шіп барып, мал бағады. Айта кететін жайт, Барлыбаевтар отбасында тетелес аға-інілердің еншісі бөлінбейді екен. Әке­ле­­рі Сәдуақас пен Сейтахметтің еншісі ажы­­­­­ра­­маса, кейін олардың балалары Сабыр мен Сермағанбеттің де еншісі бөлін­­­­­бей өткен.

Осы жерде Нағашыбай 1964 жылы алғаш мектеп табалдырығын аттайды. Үйлері ағаш арасында, мектептен алыс, әкесінің атпен алып кетуге қолы тие бермейді. Осындай жағдайда күз бен қыстың ызғарлы күндерінде беті-қолы домбығып, ағаларымен бірге томпаңдап, сабақтан қалмай жүреді.

1968 қайтадан елге оралып, Мамлют ауданындағы Белое деген жерге қоныс­та­на­ды. Еңбекқор Сабыр бұл жерде екі сиыр, бір бие, мінетін ат, 30-40 қой-ешкі ұстап, қоңданып қалады. Малдың қысы-жаздағы күтімі ержетіп қалған ұлдардың мойнында, өзінің қолы кеңшар жұмысынан тие бермейді. Еңбекті еселей түссе, тұрмыстың да жақсара бастайтынын бұл үйдің балалары өмірдің өзінен көріп ержетеді. Көп ұзамай әкесі екінші бие алып, оның сүтін де шешелері іс қылып, қымыз да­йындап қояды. Алайда «екінші биенің қымызы қонақтікі» дегенді балаларының құлағына құйып отырады. Сондықтан өздеріне тиесілі биенің қымызы таусылса, бұл үйдің балалары тағы қымыз сұрап, қыңқылдауды білмейді, ат-арбамен алыс­тан келетін туыстар, қонақтар бар. Олар келгенде қымыздың шарасы бос болмау керек. Ал Нағашыбай әкесінің осы сөзін өмір бойы ұмытпай, айтып жүреді.

Мектеп бітірген соң, Нағашыбай Бар­лы­­баев «Белое» кеңшарына жүргізуші бо­­лып тұрады. Алайда зерек көңілі қара­пайым жұ­мысты місе тұтпай, оқуым керек деп алаң­дай береді. Ақыры Қызылжардағы Ушин­­ский атындағы пединституттың жара­­тылыстану факуль­тетіне оқуға түсіп, одан географ-биолог мамандығын алып шығып, осы ауданның Щучье деген орыс селосындағы сегізжылдық мектепке мұға­лім болып орналасады. Алайда өзінің бола­­шағы шаруашылықпен, қара жермен бай­ла­нысты екенін жан-тәнімен сезінген Наға­­шыбай 1983 жылы Қорғанның ауыл ша­руа­­шылығы институтының агрономия факуль­тетіне сырттай оқуға түседі. Ал 1984 жылы мұғалімдіктен «Рощинский» ке­ң­­ша­ры­на агроном болып ауысады. Жо­ға­ры оқу орнынан алған білімі бар болған соң, ауыл шаруашылығы институтында­ ол тек арнаулы пәндерді оқып, 1986 жы­лы­ ғалым-агроном мамандығын алып шы­ға­ды.

Бұл жылдары басқа Барлыбаевтардың атағы дүрілдеп тұрған. Қарапайым отба­сы­нан шыққан қазақ балалары Нұрма­ған­­бет, Аймағанбет, Есмағанбет үшеуі үш кеңшардың директоры, ал Бай­ма­ғанбет Бескөл ауданының «Озер­ный» кеңшарында бас зоотехник болып істейді. «Арбаның алдыңғы доңғалағы қалай жүрсе, соң­­ғысы солай жүреді» деген емес пе, соны білген аудан басшылары тағы бір үздік маманның жетіліп келе жатқанын көріп, Нағашыбайға сенім артып, оны алды­мен осы аудандағы «Покровка» кең­ша­рының бөлімшесіне басқарушы етіп таға­йындайды. Тегінде бар тегін болсын ба, еңбекке ынталы, жалқаулыққа жаны қас, жігерлі әрі қызуқанды жас шағын бөлім­ше­ні шырқ үйіріп, басқарып кетеді. Жас маман­ның қарымы қуатты екенін көрген облыс басшылары Нағашыбайды ауыл дең­гейінде бір-ақ жыл ұстап, 1988 жылы Бес­көл ауданындағы Ленин орденді әрі үлкен, әрі үздік шаруашылықтардың бірі «Тоқ­шын» кеңшарына бас агроном қылып таға­йындайды.

Облыстық семинарлар, ауыл шаруа­шы­лығының түрлі жиналыстары қалаға жақын болған соң, осы кеңшарда жиі өткізілетін. Кеңшар директоры Қайыржан Құлатаев – өте тәжірибелі басшы, ол Наға­шы­байға өзінің ағалық ақыл-кеңесін айтып отырады. Жаңа бас агрономның құл­шынысы мен тиянақты жұмысы же­мі­­сін беріп, кеңшар астық жинаудан 1990 жылы облыста бірінші орын алады. Мұндай бас агрономға шаруашылықты сеніп тапсыруға болатынын көрген облыс басшылығы оны 1990 жылы Мамлют ауданындағы «Андреев» кеңшарына директор етіп жібереді. Келіншегі Гүлжан осындағы ауруханаға бас дәрігер болады. Бұл кеңес одағының экономикалық жүйесі әлі ыдырай қоймаған жылдар еді. Жас басшы үш ауылдық елді мекен қарайтын кеңшардың экономикалық, әлеу­меттік көр­сеткіштерін шұғыл көтеріп, бұрын астықтан гектар басы 10 центнерден ғана алып жүрген түсімді екі есе арттырып, 21 центнерге көтереді, 80-ге жуық жаңа үй, жаңа мектеп бой көтереді, ауылдарға тасжолдар тартылады. Шаруашылық өзінің диірменін, нан пісіретін үш нау­байханасын тұрғызады. Осы беттен таймай еңбектене берсе, шаруашылық тарамай, қазір үлкен ауыл шаруашылығы құрылымы болып отыра берер ме еді, кім білсін. Бірақ жоғарыдан кеңшарларды таратып, жекеменшік құрылымдар жасаң­дар­ деген бұйрықтар көбейіп, ақыры «Андреев» ЖШС болып тіркеледі.

Біреудің қолының құтына біреудің қызығатыны бар емес пе, Нағашыбайдың істе­генін мен де істей алар едім деген біреу­лер жеке шыққысы келіп, айдың-күн­нің аманында «Андреев» кеңшарының бөлінуіне соқтырады. Нағашыбай Барлы­баев өзімен бірге болғысы келген халықпен сол жердегі көлдің атымен «Арқалық» ЖШС құрады. Осы кезден Нағашыбайдың өз шаруашылығын нарықтық қатынастарға бұру кезеңі басталады. Бұл 1994 жыл еді. Ол жылдардағы шаруашылықты жүр­гізудің қиыншылықтарын бастан кешкен біледі. Кей жылдары астық шықпай қалады, ал кей жылдары жақсы шыққан астықты дұрыс бағаға өткізе алмай қина­ласың. Несие алу қиын, жанар-жағар­май­ды уақытында таба алмай қаласың немесе шұғыл қымбаттап кетеді. Техника алуға ұзақмерзімді несие ресімдеу де оңай емес. Соның бәрін тек Нағашыбай сияқты қажырлы азаматтар ғана жеңе алды.

Кейін Нәкең ЖШС-ны ұлы Асхаттың есімімен «Асхат-Агро» деп атаған. Жер қамтыса да, шаруашылықты жүргізе алмаған бірнеше ауылдың жерлерін де қосып алып, «Асхат-Агро» компаниялар тобы егіс көлемін бүгінгі таңда 25 мың гектарға жеткізіп отыр. Ал жылқы санын 740 тұяққа апарып, қымыз саууды өнеркәсіптік деңгейге көтерді. Қазір баласы Асхат әке жолын жалғастырып жатыр.