2021 жылы Қазақстанның зейнетақы жүйесіне енгізілген өзгерістер, олардың ішінде тұрғын үй жағдайларын жақсарту, емделу немесе жеке сенімгерлік басқаруға беру үшін жинақталған қаражаттың бір бөлігін Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорынан (БЖЗҚ) мерзімінен бұрын алу төңірегіндегі жаңалықтарға шолу жасайды, деп хабарлайды ADYM.KZ Egemen.kz басылымына сілтеме жасап.
Биылдан бастап ЕАЭО жұмысшыларын зейнетақымен қамтамасыз ету туралы мемлекетаралық келісімнің орындалуы қолданыстағы заңдарға өзгерістер алып келеді.
Зейнетақыны көтеру Биылдан бастап ең төменгі зейнетақы мөлшері 7 пайызға, 40 441 теңгеден 43 272 теңгеге дейін көбейтіледі. «Ең төменгі базалық зейнетақы 2021 жылдан бастап, жалпы еңбек өтілі мен зейнетақы жүйесіне қатысу өтілі 10 жылдан кем адамдар үшін 18 524 теңгені құрайды. Әрбір еңбекке қатысу үшін ең төменгі күнкөрістің 2% -ы қосылады. Еңбек өтілі 33 жыл немесе одан жоғары болатын базалық зейнетақының ең жоғары мөлшері ең төменгі күнкөрістің 100% -ын немесе 34 302 теңгені құрайды », — деп атап өтті БЖЗҚ.
Ереже жобасында қордан төленетін ең төменгі төлем мөлшері ең төменгі күнкөріс деңгейінің 70% -ынан кем болмауы керек екендігі көрсетілген. Қазір бұл 54% құрайды. «Бұл жағдайда кестеге сәйкес БЖЗҚ-дан ең төменгі ай сайынғы төлем 24 011 теңгеге дейін өседі. Қордан төленетін зейнетақы төлемдерінің ең жоғары мөлшері шектелмейді және салымшының жеке зейнетақы шотындағы жинақ сомасына байланысты болады », — деп атап өтті қор. БЖЗҚ-дан бір реттік зейнетақы төлемі де өседі. «Бұл салымшының жинақталған ақша сомасы айналымға шыққан күнгі ең төменгі зейнетақының он екі еселенген мөлшерінен аспайтын жағдайда 519 264 теңгені құрайды», — деп хабарлады қор.
БЖЗҚ-дан қаражаттың бір бөлігін мерзімінен бұрын алу 2021 жылы қазақстандықтарға зейнетақы жинақтарының бір бөлігін тұрғын үй жағдайын жақсарту, емделу немесе жеке сенімгерлік басқаруға беру үшін мерзімінен бұрын алуға рұқсат беріледі деп жоспарлануда. Осы норманы дәл жазған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне экономикалық өсімді қалпына келтіру мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң Мемлекет басшысының қарауында.
Қазақстандықтарды алаңдатқан басты сұрақ: жинақ ақшасының бір бөлігін алу үшін БЖЗҚ-да қанша ақша болу керек Сарапшылар қордағы жинақ мөлшері бойынша «жеткіліктілік шегі» тым жоғары болады деген пікірге басымдық беріп келді. Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі жеткіліктілік шегін белгіледі. Мысалы, 20 жастағы салымшылар үшін бұл 1,72 миллион теңгені құрайды, 30 жаста — 2,52 миллион теңгені, 40 жаста — 3,44 миллион теңгені, 50 жаста — 4,5 миллион теңгені құрайды. Осы мәндерден жоғары жинақтарды салымшы алып қоюы және мақсатына жіберуі мүмкін. Департамент БЖЗҚ-дан ақшаны қолма-қол алу мүмкін болмайтынын айтты. Оларды пайдалануды «Отбасы Банкі» (бұрынғы Тұрғын үй құрылыс жинақ банкі) қадағалайтын болады.
Жинақтың бір бөлігін жеке менеджерлерге беру
2021 жылдан бастап қазақстандықтар өздерінің зейнетақы жинақтарын басқаруға қатыса алады. Олар басқарушы компанияларды өз бетінше таңдауға мүмкіндік алады. Мұндай ұйымдардан әртүрлі инвестициялық стратегиялар ұсынылады деп күтілуде. Сонымен бірге салымшылар жинақ ақшасының жеткіліктілік шегінен асатын бөлігін ғана аудара алады. Жинақтың қалған бөлігін Ұлттық банк басқаратын болады.
2020 жылдың желтоқсан айының соңында Қаржы нарығын қадағалау агенттігі төрағасының орынбасары Мария Хаджиева үнемдеуді инвестициялық портфельді басқаруға арналған нормативтік лицензиясы бар компаниялар басқаратынын мәлімдеді. Қаражаттардың сақталуына қатысты нормативтік талаптар белгіленеді. Мысалы, меншікті капиталдың жеткіліктілігі, зейнетақы активтерінің минималды кірістілігі, инвестициялық портфельді басқару тәжірибесі — кем дегенде үш жыл.
Жинақ салуға болатын қаржы құралдарының сапасына және шектеріне қойылатын талаптар да болады. Сондай-ақ басқарушы компанияның зейнетақы активтерінің табыстылығына кепілдік беруге құқығы жоқ деп хабарлады. Бірақ егер оның нақты кірістілігі белгіленген деңгейден төмен түссе, онда бұл айырмашылықты салымшыларға өз қаражаты есебінен өтеуге тура келеді.
«Барлық мерзімде салымшылар жинақтарын Ұлттық Банкке қайтару немесе басқа компанияға беру мүмкіндігін сақтап қалады», — деп түсіндірді Мария Хаджиева.
Портфельді әртараптандыру үшін зейнетақы активтерін қаржы құралдарының бір шығарылымына салуға (облигациялар үшін 50% -дан аспайтын, акцияларда 10% -дан аспайтын), сондай-ақ бір ұйым және оның аффилиирленген тұлғалары шығарған қаржы құралдарына (зейнетақының 10% -дан аспайтын) инвестициялау шектері белгіленеді. активтер). Сондай-ақ шетел валютасында көрсетілген құралдарға инвестициялаудың шегі бар (зейнетақы активтерінің 50% -дан аспайды). Басқарушы компания инвестициялық декларация шеңберінде инвестициялық стратегияны өзі таңдайды.
Егер басқарушы компания заңнаманы бұзса, агенттік қадағалау шаралары мен санкцияларды қолданады. Лицензияның күші жойылғанға дейін және БЖЗҚ активтерін басқару келісімшарты бұзылғанға дейін.
Комиссиялар азайды
2021 жылдан бастап БЖЗҚ алатын төлемдер азаяды. 2020 жылы зейнетақы активтерінің мөлшері бойынша қордың комиссгенттік иясы зейнетақы активтері бойынша айына 0,011% құрады. Осы жылдан бастап ол 0,01% -ға дейін төмендетілді. Инвестициялық кірістен алынатын комиссия 2% деңгейінде қалады. Салыстыру үшін: заңнамаға сәйкес қор комиссиясы инвестициялық кірістің 7,5%, зейнетақы активтері сомасының айына 0,025% аспауы керек.
Қазіргі комиссиялар осы шектерден бірнеше есе төмен екен. Еске сала кетейік, БЖЗҚ комиссияларының мөлшерін жыл сайын Ұлттық Банк Басқармасы анықтайды.
Заңнамаға сәйкес БЖЗҚ комиссия алады және барлық шығыстарды, оның ішінде зейнетақы активтерін инвестициялық басқарумен байланысты шығындарды жабады. «БЖЗҚ-ның меншікті капиталы мен меншікті активтерін инвестициялаудың өсуі комиссияның мөлшерін одан әрі қысқартуға мүмкіндік береді», — деп атап өтті қор.
Қазіргі комиссиялар осы шектерден бірнеше есе төмен екен. Еске сала кетейік, БЖЗҚ комиссияларының мөлшерін жыл сайын Ұлттық Банк Басқармасы анықтайды.
Заңнамаға сәйкес БЖЗҚ комиссия алады және барлық шығыстарды, оның ішінде зейнетақы активтерін инвестициялық басқарумен байланысты шығындарды жабады. «БЖЗҚ-ның меншікті капиталы мен меншікті активтерін инвестициялаудың өсуі комиссияның мөлшерін одан әрі қысқартуға мүмкіндік береді», — деп атап өтті қор.
2021 жылдан бастап кейінге қалдырылған зейнетақы аннуитетін нарыққа шығару жоспарланып отыр.
Инвесторлар бұл өнімді өмірді сақтандыру компанияларынан міндетті зейнетақы жарналары арқылы сатып ала алады. Сонымен қатар, олардың БЖЗҚ-да белгілі бір мөлшері болуы керек — жеткіліктілік шегі. Инвесторлар сақтандырушылармен 45 жастан бастап келісім жасай алады, бірақ олар өмір бойы ай сайынғы сақтандыру төлемдерін ала бастайды. Міндетті кәсіби зейнетақы жарналарын аударатындар кейінге қалдырылған рента шартын 40 жастан бастап жасай алады. Бірақ олар өмір бойына ай сайын 50 жастан бастап сақтандыру төлемдерін ала алады. «Зейнетақы аннуитеті шарты бойынша сақтандыру компаниясынан өмір бойғы ай сайынғы сақтандыру төлемінің мөлшері келісім жасалған күнінен бастап ең төменгі күнкөріс деңгейінің 70% -ынан кем болмауы керек. Мұндай төлем жыл сайын 5% индекстеледі », — деп атап өтті БЖЗҚ.
Азаматтық құқықтық сипаттағы келісімшарттары бойынша шегерімдер
2021 жылдың 1 қаңтарынан бастап азаматтық-құқықтық келісімшарттар бойынша зейнетақы жарналары бұрынғы деңгейіне қайтарылады — алынған кірістің 10%. Олар ең төменгі жалақының 50 еселенген мөлшерінің 10% -ынан аспауы керек.
2020 жылы пандемияға байланысты фрилансерлердің қаржылық жүктемесі азайтылғанын ескеріңіз. 2020 жылдың 1 маусымынан бастап ГПК келісімдері бойынша табыс алатын жеке тұлғалар үшін БЖЗҚ-ға міндетті жарналар азайтылды. Егер 2019 жылы олар кірістің 10% -ын құраса, 2020 жылдың 1 маусымынан бастап олар 5% -ға дейін төмендетілді.
2021 жылдан бастап Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры қазақстандықтардың БЖЗҚ-дағы салымдары бойынша кепілдендірілген өтемақының талап етілмеген сомаларын аудара алады. Қаражат салымшылардың жеке зейнетақы шоттарына аударылады. Бұл сомалар ерікті зейнетақы жарналары ретінде қарастырылатын болады.
Әйелдердің зейнетке шығу жасы 2021 жылдан бастап алты айға қайта ұлғаяды
Зейнеткерлік жасты ұлғайтуды қолдайтын аргументтердің бірі — бюджет қаражаты болашақта зейнеткерлерді лайықты қамтамасыз етуге жеткіліксіз болады. «Бұл шара әйелдерге жинақтаушы зейнетақы жүйесінде ұзақ уақыт болуға мүмкіндік береді және сәйкесінше олардың жинақ көлемін ұлғайтады», — деп атап өтті Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі.
2021 жылдан бастап әйелдердің зейнет жасы 60 жаспен шегеріледі. 2018 жылдан 2027 жылға дейін елімізде әйелдердің зейнетке шығу жасы 58-ден 63 жасқа дейін біртіндеп ұлғаюда. Зейнеткерлік жастың алғашқы өсуі 2018 жылы болды; әйелдер 58,5 жасында зейнетке шыға алады. 2022 жылдың 1 қаңтарынан бастап әйелдер 60,5 жасқа, ал 2023 жылдан бастап 61 жасқа толғанда зейнетке шығады.
ЕАЭО келісімі 2021 жылы ЕАЭО мүше мемлекеттерінің жұмысшыларын зейнетақымен қамтамасыз ету туралы мемлекетаралық келісімді іске асыру күтілуде. Қызметкерлер ЕАЭО мемлекеттерінде жұмыс істеген кезеңдері үшін зейнетақы ала алады. БЖЗҚ басқа ЕАЭО елдерінің органдарымен ынтымақтастықта Келісімді іске асыру бойынша Қазақстаннан құзыретті орган ретінде әрекет етеді.
ЕАЭО келісімі 2021 жылы ЕАЭО мүше мемлекеттерінің жұмысшыларын зейнетақымен қамтамасыз ету туралы мемлекетаралық келісімді іске асыру күтілуде. Қызметкерлер ЕАЭО мемлекеттерінде жұмыс істеген кезеңдері үшін зейнетақы ала алады. БЖЗҚ басқа ЕАЭО елдерінің органдарымен ынтымақтастықта Келісімді іске асыру бойынша Қазақстаннан құзыретті орган ретінде әрекет етеді.
